θεραπεύω

και θαραπεύω και θεραπεύγω (AM θεραπεύω)

1. περιποιούμαι ασθενή

2. αποκαθιστώ την υγεία κάποιου, γιατρεύω (α. «αυτός ο γιατρός μέ θεράπευσε» β. «τούς... ἰατροὺς θεραπεύειν ἐκέλευσεν», Ξεν.)

νεοελλ.

1. φρ. «θεραπεύω τις Μούσες, τα γράμματα κ.λπ» — υπηρετώ τις Μούσες, επιδίδομαι με ζήλο στα γράμματα κ.λπ.

2. ικανοποιώ, ευχαριστώ, τέρπω («θεραπεύει τις ορέξεις του»)

3. (παθ. αόρ.) θαραπάηκα ή θαραπαύτηκα

ευχαριστήθηκα, ένιωσα ικανοποίηση

4. παροιμ. «ας θαραπαή η γουργούρα κι ας κοπή η ποδάρα» — ας χορτάσω καλά και ας συμβεί οτιδήποτε

νεοελλ.-μσν.

επανορθώνω, διορθώνω («το καλό θεραπεύθηκε»)

μσν.

1. ησυχάζω, γαληνεύω, καταπραΐνω

2. σώζω κάποιον

3. μέσ. θεραπεύομαι

παρηγοριέμαι

μσν.-αρχ.

1. σκέπτομαι, φροντίζω για κάτι («τὸ δὲ ξυμφέρον μᾶλλον θεραπεύοντες», Θουκ.)

2. κάνω κάποιον να αισθανθεί καλύτερα, ανακουφίζω («ὁ κοινός ἰατρός σε θεραπεύσει χρόνος»)

αρχ.

1. είμαι θεράπων

2. λατρεύω, τιμώ τους θεούς («ἀθανάτους θεραπεύειν», Ησίοδ.)

3. υπηρετώ, σέβομαι, τιμώ (α. «θεραπεύειν πατέρας τε καὶ μητέρας», Πλάτ.

β. «oἱ δούλοι τούς δεσπότας θεραπεύουσιν», Πλάτ.)

4. περιποιούμαι κάποιον ή κάτι

5. κολακεύω («oἱ μὲν ἡμᾶς ἐν τῷ πολέμῳ δεδιότες ἐθεράπευον», Θουκ.)

6. συμβιβάζω («ἐκεῖνόν τε ἐθεράπευσε χρημάτων δόσει», Θουκ.)

7. καλλιεργώ

8. παρασκευάζω, ετοιμάζω τροφή ή φάρμακα

9. (με απρμφ.) προσέχω ώστε, φροντίζω ώστε («θεραπεύοντες τότε... μή θορυβεῖν», Θουκ.)

10. επισκευάζω, επιδιορθώνω

11. (το ουδ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) τό θεραπεῡον

οι θεραπεύοντες, αυτοί που θεραπεύουν

12. φρ. α) «θεραπεύω τὰς θήκας» — σέβομαι τους τάφους

β) «θεραπεύω γυναῖκα» — περιποιούμαι γυναίκα

γ) «τὰς θύρας τινὸς θεραπεύω» — περιμένω στην πόρτα κάποιου ως θεράπων

δ) «θεραπεύω ἡμέρην» — τηρώ κάποια μέρα ως γιορτή.

[ΕΤΥΜΟΛ. < θέραψ, -απος, παράλληλος τ. τού θεράπων*. Αρχική σημασία τού ρ. θεραπεύω είναι «υπηρετώ ως θεράπων, δηλ. ακόλουθος» (Ομ.), ενώ αργότερα έλαβε τη γενικότερη σημ. «υπηρετώ, ασχολούμαι επιμελώς με κάτι, φροντίζω». Η σημ. «παρέχω ιατρική φροντίδα» είναι υστερογενής και προήλθε από την καθημερινή γλώσσα για να εισέλθει στη γλώσσα τής ιατρικής εις βάρος τών αρχαίων τεχνικών όρων ιατρεύω και ιώμαι. Παράλληλη σημασιολογική εξέλιξη παρατηρείται και στην λεξ. οικογένεια τού επιμελούμαι* (πρβλ. και γαλλ. soigner). Στη Νέα Ελληνική το ρ. θεραπεύω έχει επιζήσει μόνο με την τελευταία του σημασία.

ΠΑΡ. θεραπεία, θεραπευτής

αρχ.

θεράπευμα, θεραπευτήρ

αρχ.-μσν.

θεράπευσις. ΣΥΝθ. αποθεραπεύω

αρχ.

αναθεραπεύω, αντιθεραπεύω, εκθεραπεύω, επιθεραπεύω, προαποθεραπεύω, προθεραπεύω, συνθεραπεύω, τραυματοθεραπεύω, υπερεκθεραπεύω, υπερθεραπεύω, υποθεραπεύω].